Gaiplik Kararı Nedir

Gaiplik kararı, Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenen ve bir kişinin ölüm tehlikesi içinde kaybolması veya kendisinden uzun süredir haber alınamaması durumunda, mahkeme kararıyla hukuki varlığına son verilmesi anlamına gelir. Bu karar, belirli şartların oluşması ve mahkemeye başvurulması üzerine verilir.

Gaiplik Şartları ve Halleri:

Türk Medeni Kanunu’na göre iki temel gaiplik hali bulunmaktadır:

1. Ölüm Tehlikesi İçinde Kaybolma (TMK m. 32):
   • Kişi, ölüm tehlikesi içinde kaybolmuş olmalıdır. Bu, doğal afet (deprem, sel vb.), kaza, savaş gibi olaylar sonucu ortaya çıkabilir.
   • Kaybolmadan itibaren bir yıl geçmiş olmalıdır ve bu süre içinde kendisinden haber alınamamış olmalıdır.
   • İlgili kişilerin (mirasçılar, alacaklılar vb.) başvurusu üzerine mahkeme, bu kişinin gaipliğine karar verebilir.
2. Uzun Süre Haber Alınamama (TMK m. 33):
   • Bir kişi, son haber alma tarihinden itibaren beş yıl geçmiş olmasına rağmen kendisinden haber alınamıyorsa ve nerede olduğu bilinmiyorsa, gaipliğine karar verilebilir.
   • Bu durumda da ilgili kişilerin başvurusu gereklidir.

İlan Süreci:

Mahkeme, gaipliğine karar verilecek kişi hakkında bilgisi bulunan kimseleri, belirli bir sürede bilgi vermeleri için usulüne göre ¹ ilanla çağırır. Bu ilan süresi, ilk ilan tarihinden itibaren en az altı aydır. Genellikle iki ilan yapılır ve bu iki ilan arasında da en az altı ay bulunur.

Toplam Süre:

Bu süreleri birleştirdiğimizde, gaiplik kararının alınması için geçmesi gereken minimum süreler şunlardır:

• Ölüm tehlikesi içinde kaybolma: Ölüm tehlikesinden itibaren en az 1 yıl + en az 6 ay ilan süresi = en az 1 yıl 6 ay. Ancak ilan süreci uzayabileceği için bu süre daha da artabilir.
• Uzun süre haber alınamama: Son haber tarihinden itibaren en az 5 yıl + en az 6 ay ilan süresi = en az 5 yıl 6 ay. Yine ilan süreci uzayabileceği için bu süre de artabilir.

Özetle gaiplik için beklemek gereken yasal süreler:

• Ölüm tehlikesi: En az 1 yıl
• Haber alınamama: En az 5 yıl

Gaipliğin Hukuki Sonuçları:

Gaiplik kararının verilmesiyle birlikte, kayıp kişi hukuken ölmüş gibi kabul edilir. Bu durum çeşitli hukuki sonuçlar doğurur:

• Mirasın Geçişi: Gaiplik kararıyla birlikte, kayıp kişinin mirası yasal mirasçılarına geçer. Ancak, mirasçılar belirli bir süre (genellikle beş yıl) boyunca güvence göstermekle yükümlüdürler. Eğer kayıp kişi bu süre içinde ortaya çıkarsa, miras geri verilir.
• Evliliğin Sona Ermesi: Gaipliğine karar verilen kişinin eşi, mahkemeye başvurarak evliliğin feshedilmesini talep edebilir. Bu durumda, boşanma hükümleri uygulanmaz.
• Diğer Hukuki İlişkiler: Gaiplik kararı, kayıp kişinin diğer hukuki ilişkilerini de (örneğin, sözleşmeler, borçlar) etkiler.

Gaiplik Kararını Hangi Mahkeme Verir?

Gaiplik kararlarını verme yetkisi Sulh Hukuk Mahkemeleri‘ne aittir. Bu, Türk Medeni Kanunu ve ilgili yargı kararlarıyla sabittir.

Gaiplik Davasını Kimler Açabilir?

Gaiplik davasını açabilecek kişiler, Türk Medeni Kanunu’nda “hakları bu ölüme bağlı olanlar” olarak tanımlanmıştır. Bu kişiler genel olarak şunlardır:

• Mirasçılar: Yasal veya atanmış mirasçılar, gaiplik kararı ile miras haklarını talep edebilirler.
• Eş: Gaipliğine karar verilen kişinin eşi, evliliğin feshi için dava açabilir.
• Vasiyet Alacaklıları: Gaipliği söz konusu olan kişinin vasiyetinde lehine bir mal bırakılan kişiler.
• Sınırlı Ayni Hak Sahipleri: Gaipten dolayı eşyası üzerinde intifa veya oturma gibi sınırlı ayni hakları bulunan kişiler.
• Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisi: Eğer ölenin bir vasiyetnamesi varsa ve bu vasiyetin yerine getirilmesi için bir görevli atanmışsa.
• Hazine: Belirli şartların varlığı halinde (gaibin yüz yaşını doldurmuş olması, on yıldan beri mallarının mahkemece yönetiliyor olması ve mirasçısının bulunmaması gibi), Hazine de gaiplik davası açabilir.
• Alacaklılar: Gaipliği söz konusu olan kişiden alacağı bulunan kişiler, alacaklarını tahsil edebilmek için gaiplik davası açabilirler.

Özetle, gaiplik davasını, gaipliğinden hukuki olarak menfaatleri etkilenen herkes açabilir.

Ölüm karinesi ve Gaiplik kararı Farkı

Ölüm karinesi ve gaiplik kararı, kayıp kişilerin hukuki durumuyla ilgili iki farklı kavramdır ve aralarında önemli farklar bulunmaktadır:

Ölüm Karinesi:

• Tanım: Bir kimsenin ölümüne kesin gözle bakılmayı gerektiren durumlar içinde kaybolması ve cesedinin bulunamaması halinde, o kişinin hukuken ölmüş sayılmasıdır (Türk Medeni Kanunu m. 31).
• Şartlar:
  • Ölümüne kesin gözle bakılmayı gerektiren bir olay olmalı (örneğin, büyük bir uçak kazası, depremde enkaz altında kalma gibi).
  • Kişinin cesedi bulunamamalıdır.
  • Herhangi bir bekleme süresi şartı yoktur. Olayın gerçekleşmesi ve cesedin bulunamaması yeterlidir.
• Mahkeme Kararı: Mahkeme kararı gerekmez. Ölüm karinesi, olayın niteliği gereği kendiliğinden doğar. Ancak, nüfus kayıtlarının düzeltilmesi için mülki amirin emriyle ölüm kaydı düşülebilir veya tespit davası açılabilir.
• Hukuki Sonuçlar: Doğal ölümle aynı hukuki sonuçları doğurur. Evlilik kendiliğinden sona erer, miras açılır.
• İspat: Ölüm karinesinin aksinin ispatı mümkündür. Kişinin hayatta olduğunun kanıtlanmasıyla karine ortadan kalkar.

 

·         Özellik	Ölüm Karinesi	Gaiplik Kararı
Tanım	Kesin ölüm beklenirken cesedin bulunamaması	Ölüm olasılığı kuvvetliyken haber alınamaması
Bekleme Süresi	Yok	Ölüm tehlikesi: En az 1 yıl; Haber alınamama: En az 5 yıl
Mahkeme Kararı	Gerekmez (nüfus kaydı için mülki amir emri/tespit davası olabilir)	Şarttır (Sulh Hukuk Mahkemesi kararı)
Oluşum Şekli	Olayın niteliği gereği kendiliğinden doğar	İlgililerin başvurusu üzerine mahkeme kararıyla oluşur
Hukuki Sonuçlar	Doğal ölümle aynı	Ölüme bağlı haklar kullanılır, eş fesih davası açabilir
Aksinin İspatı	Mümkün	Mümkün (gaibin ortaya çıkmasıyla karar hükümsüz kalır)

 

Özetle: Ölüm karinesi, ölümün kesin olduğu durumlarda herhangi bir bekleme süresi olmadan hukuki sonuç doğururken, gaiplik kararı ölüm olasılığının kuvvetli olduğu ancak kesin olmadığı durumlarda belirli bekleme süreleri ve mahkeme kararıyla hüküm ifade eder. Gaiplik kararı, daha çok uzun süredir haber alınamayan veya ölüm tehlikesi içinde kaybolan kişilerin hukuki durumunu düzenlemek için kullanılırken, ölüm karinesi çok daha spesifik ve kesin ölüm beklentisi olan olaylara ilişkindir.

Gaiplik Dava Dilekçesi Örneği

 

 

………SULH HUKUK MAHKEMESİ’NE

 

 

TALEP EDEN :
ADRES  :
VEKİLİ    :
DAVALI :
KONU   :Gaiplik kararı verilmesi talebimizden ibarettir.

AÇIKLAMALAR
1-)
Müvekkilimizin ………(yakınlığı annesi babası kardeşi vb) ……………T.C. Kimlik numaralı ………..yılında ………… isimli kişi ……. Bölgesinde en son görülmüş ve kendisinden haber alınamamıştır.

 

Kendisini bulmak için değişik gazetelere ilanlar verilmiştir. Ama anılan olayın üzerinden iki yıldan fazla zaman geçtiği halde kendisinden hiçbir haber alınamamıştır. Yukarıda açıklanan nedenlerle, müvekkilimizin ………. hakkında gaiplik kararı almak üzere sayın Mahkemenize başvurma mecburiyeti doğmuştur.

 

HUKUKİ NEDENLER : TMK, HMK, ilgili tüm sair mevzuat.

 

HUKUKİ DELİLLER : Nüfus Kayıtları, gazete kayıp ilanları, arama ekibinin raporları, yetkili makamların açıklamaları ve sair tüm deliller.

 

SONUÇ VE TALEP : Yukarda açıklanan ve sayın Mahkemenizce dikkate alınacak nedenlerle, müvekkilimizin babası … … hakkında gaiplik kararı verilmesini vekaleten arz ve talep ederiz. (…/…/…)

 

 

TALEP EDEN VEKİLİ

 

 

 

 

Hukuku destek için bizimle iletişime geçebilirsiniz.